અનિલ માધવ દવે (6 જુલાઈ 1956 – 18 મે 2017) એક ભારતીય પર્યાવરણવાદી નર્મદા પ્રેમી અને રાજકારણી હતા. આજે તેમનો જન્મદિવસ છે.
અનિલભાઈ દવેનો જન્મ 6 જુલાઈ 1956ના રોજ મધ્ય પ્રદેશના ઉજ્જૈન જિલ્લાના બડનગર શહેરમાં પુષ્પા દેવી અને માધવ દવેને ત્યાં થયો હતો. તેમણે ગ્રામીણ વિકાસ અને વ્યવસ્થાપનમાં વિશેષતા ધરાવતા ગુજરાતી કોલેજ, ઈન્દોરમાંથી કોમર્સમાં માસ્ટર ડિગ્રી મેળવી. તેમણે તેમની રાજકીય કારકિર્દી પણ આ સમય દરમિયાન શરૂ કરી, જેપી ચળવળમાં ભાગ લીધો, અને કોલેજના પ્રમુખ તરીકે ચૂંટાયા. તેઓ નેશનલ કેડેટ કોર્પ્સની એર વિંગના કેડેટ પણ હતા. દવે રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘમાં જોડાયા હતા. તેમનું સમગ્ર જીવન નર્મદા નદીને ખળખળ વહેતી રાખવામાં ગયું. નર્મદા નદીના પુનરુત્થાન અંગે નર્મદા સમ્રા નામની સંસ્થાની સ્થાપના કરી હતી. 2015ની એક મુલાકાતમાં, તેમણે નર્મદાના પૂર માટે માનવીય પ્રવૃત્તિ જવાબદાર હોવાનો દાવો કર્યો હતો, જેનું પાણી તેના કાંઠાના વૃક્ષો અને પહાડોમાં સંગ્રહિત થાય છે જે વાસ્તવિક જળસ્ત્રાવ વિસ્તાર બનાવે છે. તેમણે આ પ્રદેશમાં આબોહવા પરિવર્તનને મદદ કરવા માટે કેચમેન્ટ એરિયામાં રસાયણોના પ્રકાશનને જવાબદાર ગણાવ્યું અને ઉમેર્યું કે, “આબોહવા પરિવર્તન, નજીકના ભવિષ્યમાં નર્મદા નદી બેજવાબદાર માનવ પ્રવૃત્તિઓને કારણે મૃત્યુ પામશે.” તેમણે નદીના મોટા પ્રોજેક્ટનો વિરોધ કર્યો અને માન્યું કે 20 વર્ષથી વધુ ઉંમરના લોકોએ તેમનામાંથી શું મેળવ્યું અને શું ગુમાવ્યું. તેનું મૂલ્યાંકન કરવા સામાજિક અને આર્થિક ઓડિટમાંથી પસાર થવું જોઈએ. તેમણે આનુવંશિક રીતે સંશોધિત બીજના ઉપયોગ સામે કુદરતી ખેતીની હિમાયત કરી હતી. 2009 થી રાજ્યસભા (ભારતીય સંસદના ઉપલા ગૃહ)માં મધ્યપ્રદેશનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા સંસદસભ્ય હતા. તેઓ જળ સંસાધન પરની સમિતિ અને માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રાલય માટેની સલાહકાર સમિતિ સહિત વિવિધ સમિતિઓના સભ્ય હતા. તેઓ માર્ચ 2010 થી જૂન 2010 સુધી ગ્લોબલ વોર્મિંગ અને ક્લાઈમેટ ચેન્જ પર સંસદીય ફોરમના સભ્ય પણ હતા. 5 જુલાઈ 2016ના રોજ મોદી સરકારના મંત્રીમંડળના વિસ્તરણમાં તેમને પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તનના રાજ્ય મંત્રી (MoS) સ્વતંત્ર હવાલો તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. 15 ઓગસ્ટ 2016 ના રોજ એસ્બેસ્ટોસ મુક્ત દેશ તરફના ભારતના પગલાના મજબૂત નિવેદનમાં, ડેવે સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું હતું કે “એસ્બેસ્ટોસનો ઉપયોગ માનવ સ્વાસ્થ્યને અસર કરી રહ્યો હોવાથી તેનો ઉપયોગ ધીમે ધીમે ઓછો કરવો જોઈએ અને સમાપ્ત કરવો જોઈએ. 18 મે 2017ની સવારે નવી દિલ્હીના સફદરજંગ રોડ સ્થિત તેમના નિવાસસ્થાને અસ્વસ્થતાની ફરિયાદ કરી હતી. તેમને કાર્ડિયાક અરેસ્ટની સ્થિતિમાં સવારે 8:45 વાગ્યે ઓલ ઈન્ડિયા ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ મેડિકલ સાયન્સમાં લાવવામાં આવ્યા હતા. તેને પુનર્જીવિત કરવાના પ્રયાસો નિષ્ફળ ગયા અને સવારે 9:45 વાગ્યે તેમને મૃત જાહેર કરવામાં આવ્યા. તેઓ અપરિણીત હતા. જુલાઈ 2012 માં લખવામાં આવેલા એક વસિયતનામામાં, તેમણે ઈચ્છા વ્યક્ત કરી હતી કે તેમના અંતિમ સંસ્કાર વૈદિક વિધિઓ અનુસાર કરવામાં આવે અને “જો શક્ય હોય તો, અગ્નિસંસ્કાર નર્મદા નદીના કિનારે બાંદ્રાભાન ખાતે કરવામાં આવે જ્યાં નદી મહોત્સવનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું”. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, “જો તમે મારી યાદોને સાચવવા માંગતા હોવ, તો વૃક્ષો વાવો અને તેને બચાવો. આનાથી મને આનંદ થશે.” તેમની ઈચ્છા અનુસાર નર્મદા નદીના કિનારે આવેલા બાંદ્રાભાનમાં અંતિમ સંસ્કાર મધ્યપ્રદેશના હોશંગાબાદ જિલ્લામાં 19 મે 2017ના રોજ સવારે 10 વાગ્યે પૂર્ણ રાજ્ય સન્માન સાથે કરવામાં આવ્યા. અનિલ દવે મોદી કેબિનેટમાં મૃત્યુ પામનાર બીજા મંત્રી હતા. ભાવવંદન 👏💐
સંકલન : મનોજ ઇન્દ્રવદન આચાર્ય
(શ્રી સિધ્ધ ગાયત્રી શક્તિપીઠ, રાજકોટ)
Author: admin
Chief Editor: Manilal B.Par Hindustan Lokshakti ka parcha RNI No.DD/Mul/2001/5253 O : G 6, Maruti Apartment Tin Batti Nani Daman 396210 Mobile 6351250966/9725143877
